Düşməni bağışlamaq olar, Əkrəm Əylislini yox?

Son günlər Ermənistanla Azərbaycan arasında müəyyən mənada dialoqun, anlaşmanın, sülh sazişinə doğru gedən proseslərin şahidi oluruq. Əlbəttə, bu, region üçün yeni bir mərhələdir. Amma bu proses fonunda məni uzun müddətdir düşündürən bir məsələ var: yazıçı Əkrəm Əylislinin aqibəti.

Əkrəm müəllimin artıq 87 yaşı var. Allah ona uzun ömür versin, amma hər birimiz bilirik ki, ömrün bu çağında insanın arzusu çox deyil — doğulduğu yurda, uşaqlığının, gəncliyinin nəfəs aldığı torpaqlara qayıtmaq.

Yaxın günlərdə böyük ədib, yazıçı Elçin Əfəndiyevin vəfat xəbəri ədəbiyyatsevərləri dərindən sarsıtdı. Bu xəbər bir daha xatırlatdı ki, zaman çox sürətlə keçir və biz dəyər bildiklərimizin qədrini yaşadıqları müddətdə bilməliyik.

Əkrəm Əylisli 60-cı illər ədəbi nəslinin sağ qalan iki ən tanınmış nümayəndəsindən biridir. Onun yaradıcılığı Azərbaycan ədəbiyyatında mühüm yer tutur. "Daş yuxular" romanı isə zamanında ən çox müzakirə olunan əsərlərdən biri oldu.

Mənim fikrimcə, 2012-ci ildən bugünə qədər Azərbaycan ədəbiyyatında elə bir əsər yazılmayıb ki, o roman qədər ictimai rezonans doğursun, bu dərəcədə müzakirə mövzusu olsun.

Əlbəttə, əsər birmənalı qarşılanmadı, ona qarşı kəskin ittihamlar irəli sürüldü, yazıçı ağır təzyiqlərlə üzləşdi. Əkrəm Əylisli də səhv edə bilərdi, amma onun səhvi də bir yazıçının səhvi idi. Bir dəfə verdiyi müsahibəsində demişdi:

“İcazə verin, heç olmasa gedim Əylisdə ölüm”.

Bu cümlə insanın içini parçalayır. O sözləri xatırlayanda öz-özümə sual verirəm: görəsən, bizim ədəbiyyatımızın neçə Əkrəm Əylislisi var ki, biz ona belə biganə yanaşırıq?

Biz artıq torpaqlarımızı azad, ərazi bütövlüyümüzü bərpa etmişik, gücümüzü dünyaya göstərmişik. Doğma yurdlarına qayıdan on minlərlə soydaşımızın sevincini gördük. Bəs onda niyə 87 yaşlı bir yazıçının da öz doğma kəndinə, Əylisə dönməsinə icazə verməyək?

Axı bu onun haqqıdır.

Burada məsələ təkcə bir yazıçının şəxsi arzusu deyil, həm də millət olaraq böyüklüyümüzün göstəricisidir. Biz düşmən bildiklərimizi belə bağışlamağa hazırıqsa, onda niyə öz ədəbiyyat tariximizin bir parçası olan Əkrəm Əylislini bağışlamayaq? Bu, nəinki ədəbiyyata, həm də humanizmə, insana verilən dəyərə xidmət edər.

Əgər bu gün biz gələcək nəsillərə barış, mərhəmət, böyüklük dərsi vermək istəyiriksə, Əkrəm Əylisli məsələsi həmin dərsin ən parlaq nümunələrindən biri ola bilər. Unutmayaq: millətləri ucaldan yalnız qalibiyyətlər və torpaq deyil, həm də vicdan, humanizm və öz dəyərlərinə sahib çıxmaqdır.